Inhoud

• Wat doet thalidomide en waarbij gebruik ik het?
• Wat zijn mogelijke bijwerkingen?
• Mag ik thalidomide gebruiken met andere medicijnen?
• Kan ik met dit medicijn autorijden, alcohol drinken en alles eten of drinken?
• Mag ik dit medicijn gebruiken als ik zwanger ben, wil worden of borstvoeding geef?
• Hoe gebruik ik dit medicijn?

thalidomide

Thalidomide is een middel dat de afweerreactie van het lichaam wijzigt.

Artsen schrijven het voor bij kanker (multipel myeloom, de ziekte van Kahler). Soms ook na beenmergtransplantaties, bij Lupus Erythematodes (LE) en infecties in de mond en infecties van andere slijmvliezen.

Wat doet thalidomide en waarbij gebruik ik het?

Kanker

De ziekte van Kahler wordt ook wel multipel myeloom genoemd en is een kanker van het beenmerg. In het beenmerg worden de bloedcellen aangemaakt en aan het bloed afgegeven.

Bij de ziekte van Kahler vermenigvuldigen bloedcellen uit het beenmerg zich zomaar, waardoor ze de aanmaak van andere, gezonde, bloedcellen tegenwerken. Een tekort aan deze gezonde bloedcellen zorgt voor een verminderde afweer tegen infecties, bloedarmoede en geeft meer kans op bloedingen.

Verder nestelen deze kwaadaardige bloedcellen zich in de botten en tasten daar het botweefsel aan.

Verschijnselen
Klachten van mensen met de ziekte van Kahler zijn botpijn in rug, ribben, nek of bekken en botbreuken. Ook ontstaat er bloedarmoede, waardoor men snel moe is. Verder kunnen door de verminderde afweer sneller infecties ontstaan en ontstaan sneller bloedingen, bijvoorbeeld blauwe plekken, neusbloedingen of bloedend tandvlees.

Behandeling
Afhankelijk van het stadium van de ziekte en de individuele omstandigheden bestaat de behandeling meestal uit chemotherapie, bestraling of stamceltransplantatie.

Verder is de behandeling erop gericht pijn, botontkalking, infecties en bloedarmoede te behandelen en te voorkomen. Als deze behandeling niet (meer) helpt, schrijven artsen soms thalidomide voor. Thalidomide wordt dan meestal toegepast samen met de kankerremmende stof melfalan en het bijnierschorshormoon prednison.

Werking
De werking is nog niet goed bekend. Thalidomide verandert afweerreacties, remt de groei van gezwellen en remt ontstekingen.

Bij de ziekte van Kahler die niet meer reageert op chemotherapie, kan thalidomide bij ongeveer een derde van de patiënten een belangrijke verbetering van de ziekte geven.

Voorkomen van afweerreacties

Bij beenmergtransplantaties met beenmerg van een donor is de afweer van het lichaam tegen de 'vreemde' beenmergcellen de beruchtste complicatie. Het immuunsysteem probeert de vreemde cellen op te ruimen, net zoals het bacteriën en virussen opruimt. Dit heeft tot gevolg dat het getransplanteerde beenmerg wordt afgestoten.

Om dit te voorkomen, schrijven artsen geneesmiddelen voor die de lichaamseigen afweer onderdrukken, bijvoorbeeld ciclosporine en prednisolon. Deze moeten dan langdurig worden gebruikt.

Behandeling
Om de kans op afweer van de donorcellen te verkleinen, zijn er na de beenmergtransplantatie geneesmiddelen nodig die deze afweer onderdrukken. Om het risico van infecties te verkleinen, moet men langdurig antibiotica gebruiken en zo veel mogelijk bacteriën uit de omgeving weren (bacterievrij voedsel, mondhygiëne).

Indien de afweeronderdrukkende middelen niet goed werken, ontstaat een afstotingsreactie van de donorcellen. In dat geval kan de arts thalidomide voorschrijven om de afstotingsreactie te remmen.

Lupus Erythematodes (LE)

Verschijnselen
Lupus Erythematodes, ook wel LE genoemd, is een chronische ontsteking van de huid. Behalve de huid kunnen ook gewrichten, nieren, longen en andere organen ontstoken zijn. Dan noemt men het wel systemische LE of SLE. De ziekte komt in aanvallen, maar kent ook rustige periodes.

Een aanval lijkt op een ernstige griepperiode met koorts, spier- en gewrichtspijn en vermoeidheid. Verder komen er meestal huidafwijkingen voor, zoals rode vlekken in het gezicht en verschillende soorten huiduitslag.

Werking
Thalidomide kan de huidontstekingen bij LE verminderen. Hoe het werkt, is niet bekend.

Hiv

Aidspatiënten kunnen ernstige klachten krijgen van zweertjes op de slijmvliezen van mond, slokdarm of vagina. De zweertjes in de mond zijn zeer pijnlijk, vooral bij het eten of bij aanraking met de tong.

Behandeling
In eerste instantie kan men een pijnstillende, plaatselijk verdovende gel met lidocaïne gebruiken. Deze kan men in de mond aanbrengen op de zweertjes en vervolgens doorslikken. Het beste kan men dit vlak voor het eten doen, zodat het eten wat gemakkelijker gaat. Als dit onvoldoende helpt, kan de arts thalidomide voorschrijven, met name als de klachten heel hevig zijn en de zweertjes zich op veel plekken bevinden.

Bij ongeveer de helft van de aidspatiënten helpt thalidomide de zweervorming terugdringen.

Lepra

Oorzaak
Lepra, ook wel melaatsheid genoemd, is een infectie van de huid en de zenuwen door de bacterie Mycobacterium leprae. Men krijgt lepra door nauw contact met iemand die lepra heeft en die niet met medicijnen wordt behandeld. Iemand met een gezonde weerstand loopt vrijwel geen kans lepra te krijgen.

Verschijnselen
De ziekte begint met huidverkleuringen die langzaam verergeren en de huid gevoelloos maken. Af en toe zijn er opvlammingen met zeer heftige ontstekingsverschijnselen, zoals rode bulten op de huid en koorts. Dit stadium noemt men ook wel erythema nodosum leprosum.

Het zenuwweefsel kan dan afsterven, waardoor het gevoel en de tastzin verdwijnen. Door de gevoelloosheid merkt men verwondingen niet op. Er kunnen daardoor ernstige wonden ontstaan, het eerst aan de uitstekende lichaamsdelen, zoals vingers en tenen.

Behandeling
Behandeling vindt plaats met een combinatie van antibiotica, waarvan het antibioticum rifampicine er één is. Thalidomide is effectief gebleken bij de behandeling van de huidontstekingen met rode bulten door lepra. Het vermindert bij negen op de tien leprapatiënten de huidontstekingen in één tot twee dagen. Meestal begint men met een hoge dosis om de huidontsteking te verminderen, waarna gedurende langere tijd met een lagere dosis kan worden volstaan.

Wat zijn mogelijke bijwerkingen?

Regelmatig (bij meer dan 30 op de 100 mensen)

• Ernstige afwijkingen aan de ongeboren baby, zelfs na een enkele dosis. Bent u zwanger? Of wordt u zwanger tijdens de behandeling of binnen een maand na het laatste gebruik? Dan is de kans op schade zeer groot.

  Vier op de tien baby's overlijdt daardoor. Baby's krijgen sterk verkorte armen en benen of armen en benen zijn zelfs afwezig. Ook andere afwijkingen aan ogen en oren komen voor. In de jaren 1957-1961 zijn er wereldwijd tienduizend baby's met dit zogenaamde Softenon-syndroom geboren.

  • Vrouwen: u mag het middel daarom NIET GEBRUIKEN bij zwangerschap of als daar kans op is. Vanaf 1 maand voor de behandeling tot en met 1 maand na de behandeling moet u betrouwbare anticonceptie gebruiken. Uw arts doet een zwangerschapstest voordat u met dit medicijn, terwijl u dit medicijn gebruikt en 1 maand nadat u klaar bent. Meer informatie en regels over het gebruik bij zwangerschap, vindt u onder het kopje 'Zwangerschap'.
  • Mannen: thalidomide komt in het sperma terecht. Daarom mag u geen kinderen verwekken terwijl u dit medicijn gebruikt en tot 1 week daarna. Uw partner dient dezelfde maatregelen te nemen ter voorkoming van zwangerschap zoals hierboven beschreven bij 'Vrouwen'. Meer informatie en regels over het gebruik bij zwangerschap, vindt u onder het kopje 'Zwangerschap'.

• Ernstige zenuwbeschadiging. U merkt dit aan een doof gevoel in voeten of handen, pijnlijke spierkrampen, tintelingen in benen en armen, trillen en moeite met staan en lopen.

  Waarschuw dan direct uw arts. Door stoppen met dit medicijn verdwijnen de klachten soms weer, maar niet altijd. Het is belangrijk om regelmatig de zenuwen te onderzoeken. Door op tijd te stoppen is de kans groter dat de zenuwbeschadiging weer herstelt. Patiënten met lepra kunnen deze bijwerking minder snel opmerken, omdat bij hen al zenuwbeschadiging aanwezig is. Het is dan moeilijk te bepalen of de verschijnselen een gevolg zijn van lepra of van dit medicijn. Laat u extra regelmatig controleren.

• Slaperigheid, sufheid en een verminderd reactievermogen.

  Het middel is vroeger als slaapmiddel gebruikt. Door het middel 's avonds voor het slapengaan in te nemen, heeft u hier het minste last van. Ook overdag kunt u nog last hebben van slaperigheid. Wees daarom voorzichtig met activiteiten waarbij uw oplettendheid nodig is, zoals autorijden, het beklimmen van een ladder of het bewaken van een proces op het werk. Onderneem geen risicovolle activiteiten, zeker niet de eerste twee weken van de behandeling, als u nog aan het middel moet wennen.

Soms (bij 10 tot 30 op de 100 mensen)

• Duizeligheid en verwardheid.

• Meer kans op infecties en bloedingen.

  Dit komt door bijwerkingen in het bloed door verminderde aanmaak van witte bloedcellen en van bloedplaatjes.

Zelden (bij 1 tot 10 op de 100 mensen)

• Maagdarmklachten, zoals verstopping, misselijkheid, braken en brandend maagzuur.

  Door de tabletten met wat voedsel in te nemen, heeft u minder last van misselijkheid. Een mild laxeermiddel, zoals lactulose, is meestal voldoende om de verstopping te verminderen.

• Allergische reacties met onder andere jeuk of galbulten, huiduitslag, griepachtige verschijnselen, koorts, rillingen, spierpijn, benauwdheid of flauwvallen.

  Waarschuw dan uw arts. In zeer zeldzame gevallen ontstaat een ernstige overgevoeligheid. Dit is te merken aan: koorts, ernstige benauwdheid, opgezwollen mond, tong, keel of gezicht, huiduitslag, ademhalingsproblemen, flauwvallen, blaren op de lippen en op de slijmvliezen van de mond en geslachtsdelen. Stop in deze gevallen met dit medicijn en waarschuw meteen een arts of ga naar de Eerstehulpdienst. Als u overgevoelig bent, mag u dit medicijn in de toekomst niet meer gebruiken. Geef dat door aan de apotheker. Het apotheekteam kan er dan op letten dat u dit medicijn niet opnieuw krijgt.

• Zwak gevoel, angst, vermoeid zijn.

• Heeft u epilepsie? U kunt een epilepsieaanval krijgen door dit middel.

  Extra controle door de arts is nodig.

Zeer zelden (bij minder dan 1 op de 100 mensen)

• Ernstige huidbeschadiging. Bij roodverkleuring van de huid met blaren moet u uw arts waarschuwen.

• Gordelroos. U merkt dit aan blaasjes, een rode huid en pijn in een bepaald huidgebied aan één kant van het lichaam.

  Het wordt veroorzaakt door een virusinfectie (het waterpokkenvirus). Raadpleeg bij deze verschijnselen uw arts.

• Leveraandoeningen. U kunt dit merken aan een gevoelige, opgezwollen buik of een gele verkleuring van het oogwit of van de huid.

  Waarschuw dan een arts. Zeer zelden kan de leveraandoening het gevolg zijn van het opvlammen van een hepatitis-B-virusinfectie.

• Minder zin in vrijen.

  • Bij mannen: moeilijker krijgen van een erectie en zaadlozing.
  • Bij vrouwen: moeilijker krijgen van een orgasme.

Heeft u last van een bijwerking? Meld dit dan bij het bijwerkingencentrum lareb. Hier worden alle meldingen over bijwerkingen van medicijnen in Nederland verzameld. Ik wil een bijwerking melden

Uitleg frequenties

Regelmatig : bij meer dan 30 op de 100 mensen
Soms : bij 10 tot 30 op de 100 mensen
Zelden : bij 1 tot 10 op de 100 mensen
Zeer zelden : bij minder dan 1 op de 100 mensen

Mag ik thalidomide gebruiken met andere medicijnen?

De medicijnen waarmee de belangrijkste wisselwerkingen optreden, zijn de volgende.

• Sommige medicijnen tegen hiv. Vraag aan uw apotheker om welke medicijnen dit gaat.
• Vaccins. Dit medicijn kan de werkzaamheid van sommige soorten vaccins verminderen en de kans op bijwerkingen door de vaccins vergroten. Overleg met uw apotheker of arts als u gevaccineerd moet worden.
• Sommige medicijnen tegen kanker. Vraag aan uw apotheker om welke medicijnen dit gaat. De werking of bijwerkingen van deze medicijnen kunnen veranderen. Overleg hierover met uw arts.

Het is belangrijk dat uw arts weet welke medicijnen u nog meer gebruikt. Neem daarom uw medicatieoverzicht mee als u naar het ziekenhuis gaat. Dit is een overzicht waarop staat welke medicijnen u gebruikt, maar ook of u bijvoorbeeld allergisch bent voor bepaalde medicijnen. U kunt dit overzicht bij uw eigen apotheek opvragen. Krijgt u in het ziekenhuis nieuwe medicijnen, of verandert er iets aan uw medicijngebruik? Geef dit dan ook weer door aan uw eigen apotheek. Dan blijft uw medicatieoverzicht actueel.

Kan ik met dit medicijn autorijden, alcohol drinken en alles eten of drinken?

autorijden?
Het kan gevaarlijk zijn aan het verkeer deel te nemen als u dit medicijn gebruikt. Dit komt door bijwerkingen, zoals slaperigheid, duizeligheid, verminderde coördinatie en verwardheid. U mag de eerste week dat u dit medicijn gebruikt niet autorijden. Na een week zijn de meeste mensen voldoende gewend geraakt aan de effecten. U mag dan weer autorijden. Maar doe dat alleen als u geen last meer heeft van de bijwerkingen.

Let op: ook kanker, beenmergtransplantaties of LE kunnen een reden zijn dat u niet mag autorijden. Overleg met uw arts of dat bij u het geval is. Wilt u meer informatie over autorijden bij bepaalde aandoeningen? Kijk dan op de website van het CBR.

Voor meer algemene informatie kunt u het thema 'Medicijnen in het verkeer' lezen. In dit thema leest u bijvoorbeeld wat de wet zegt over medicijnen in het verkeer. Ook vindt u adviezen waarmee u rekening moet houden als u wel (weer) mag autorijden.

alcohol drinken?
Alcohol versterkt het versuffende effect van dit middel. Beperk daarom het gebruik van alcohol en drink het liever niet.

alles eten?
U mag eten en drinken zoals u normaal ook doet

Mag ik dit medicijn gebruiken als ik zwanger ben, wil worden of borstvoeding geef?

Zwangerschap.
U mag dit medicijn NIET gebruiken tijdens de zwangerschap of als u binnenkort zwanger wilt worden. Dit medicijn is namelijk schadelijk voor de ongeboren baby. Vrouwen moeten voor gebruik zeker weten dat ze niet zwanger zijn. Bent u een vrouw in de vruchtbare leeftijd? Dan gelden er bepaalde regels voordat u dit medicijn mag innemen.

• De behandeling mag slechts beginnen als u minimaal 4 weken anticonceptie heeft gebruikt en daarna een zwangerschapstest heeft gedaan waaruit blijkt dat u niet zwanger bent.
• De arts zal in de 3 dagen voor aanvang van de behandeling deze zwangerschapstest bij u uitvoeren.
• De arts zal vervolgens elke maand een zwangerschapstest bij u uitvoeren.
• De arts zal elke keer een recept schrijven voor maximaal 1 maand. Voor elke maand heeft u een nieuw recept nodig.
• U moet het recept steeds binnen 7 dagen inleveren in de apotheek. Daarna is het niet geldig meer.
• U moet een instemmingsverklaring ondertekenen, waarin u bevestigt dat u op de hoogte bent van de ernstige bijwerking op de ongeboren baby en dat u de patiëntenbrochure heeft ontvangen en gelezen.
• U moet betrouwbare anticonceptie gebruiken tijdens het gebruik van thalidomide en tot en met 4 weken na stoppen van thalidomide. Betrouwbare anticonceptie is bijvoorbeeld een spiraaltje, een implantatiestaafje, de prikpil of de minipil (dit is een anticonceptiepil met alleen een progestageen). De 'gewone' pil is een combinatiepil met een progestageen en een oestrogeen. Maar die is niet geschikt voor vrouwen die thalidomide gebruiken, omdat er dan een grotere kans is dat de vrouw trombose krijgt. Overleg met uw arts over welke anticonceptie goed is voor u.
• Denkt u dat u toch zwanger bent of bent geworden? Stop dan meteen met het gebruik van thalidomide. Neem direct contact op met uw arts.

Borstvoeding
Gebruik dit middel NIET als u borstvoeding geeft, of stop de borstvoeding. Er zijn geen gegevens bekend of dit middel in de moedermelk terechtkomt. Maar omdat het middel ernstige bijwerkingen heeft, is het niet veilig voor de zuigeling en moet elk risico worden vermeden.

Hoe gebruik ik dit medicijn?

Kijk voor de juiste dosering altijd op het etiket van de apotheek. Lees ook de meegeleverde 'Informatie voor de patiënt'.

Hoe?

Neem de capsules in met een glas water. De capsules niet openmaken, breken of erop kauwen.

Wanneer?
Neem dit middel bij voorkeur voor het slapengaan. U heeft dan minder last van de slaperigheid en sufheid. Heeft u last van misselijkheid? Dan kunt u het beste eerst wat voedsel eten, voordat u dit medicijn neemt.

Gebruikt u dit medicijn 2 keer per dag? Neem het dan 's ochtends na het ontbijt en 's avonds voor het slapengaan.

Hoe lang?
Hoe lang u het moet gebruiken, is afhankelijk van de soort en de ernst van de aandoening. Bij de meeste aandoeningen moet het middel langdurig (maanden tot jaren) worden gebruikt. Bij zweervorming op de slijmvliezen kan een kuur van vier weken voldoende zijn.